34
bheigean do rud eighinteacht a bheith ann. D'imthigh
sé agus spad agus sluasaid leis lá arna bhárach agus
thoisigh se a tachailt ins an áit. D'oibir se
leis ann agus leig sé ar fhín gur a cuartu leacacha
a bhí sé. Chonnaic na comharsanaigh ann é agus
leig se ar fhín gur a cuart leacacha a bhí sé.
Ach d'oibir se leis agus rinn se amach nach rabh
sé dómhain go leor nuair a bhí’n oiche ann. Chaith
se’n dara lá ann agus cuid do'n tríomhadh lá a
tachailt ar fad. Ach thug se suas e ins a deireadh.
"Ní bhfuair se dadaidh agus rinn se amach ó sin amach
nach rabh maith a bheith ag geillstin do'n
bhrion gloideach.
Bhí fear eile ar a Chlochan Mhór agus rinn seisean
briongoideach fa charnan órr a bheith áit a cómhgarach
ag an áit chéadhna a dear a fear eile an bhrionghoid
each agus fuaidh sé agus chaith sé trí nó ceathrar dhe
lacthe goiridi geimhridh a tachailt annsin; ní
bhfuair se dadaidh. B'eigean do toirt suas. Bhí mac
aige in dlabhain agus fiche bhan na dhéidh sin thainic a
mac arais as Rlabain. D’innis se do'n mhac Goide mar
bhí agus a bhrionghoidheach a bhí aige agus an áit ar chóir

coileachín óir chuice agus dith sé féin é. "Muise thurra dhuit a coileachín ghrándha", ar sise an bhfuil cuimhne agat ar an lá a bhí tú ag cartadh an tobair ná go bhfuigheá an tsnáithid mhór a bhí thíos ann le ceithre chéad bliadhain. Nuair fuair an cearcín duit í ní dhéanfá sin uirthi. Leis sin ní raibh a fhios ag duine ar bith cén mhíniú a bhí leis an sgéal.
Chuir sí síos a lámh an dara h-uair agus thóig sí aníos gráine eile agus chaith sí ar an mbord é. Ní túisce a bhí sin déanta ná bhí sé sgiobhtha leis an gcoileachín ón gcearc. Muise thurra dhuit a coileachín ghrándha ar cuimneach leat an lá a bhí tú ag cartadh an turrling mór cloch nuair a chuidigh an chearcín leat", ar sise ní dhéanfá sin uirthi. Leis an méid sin níor thug duine ar bith tada faoi deara. Rinne sí an cleas céadhna an tríohmadh uair acht an dá luathas agus a dúbhairt sí an focal thig mac an ríogh é féin agus dúbhairt, "Ó is fíor sin", ar seisean leis an méid a bhí i láthair. Seo í mo bhean an bhean a thug slán mé as gach gábh agus gach géibhinn agus béidh sí agam. Bhris sé tríd an gclaimhneas a bhí déanta leis an gcailín eile agus phós sé féin agus inghean ríogh an domhain thoir. críoch.

suimneas ar bith agam uaidh acht ag tróid liom agus ag fághail locht ar mo chuid oibre i gcomnuidhe.
Chuimhnigh an fear annsin ar an comairle a thug an feirmeóir dhó. I gceann sgatham chuaidh an bean óg suas sa seomra, agus nuair a fuair seisean shuas ann í dimthighe sé amach, agus chuaidh sé i bfolach sa niothlann a raibh taobh shuas don teach. Gearr gur chuala sé daoine ag teacht chun an tighe, agus thógadar amach an sean fhear, agus sé bharamhail gur mharbhuigh siad é. Dubhairt seisean annsin gur tháinic an dara comhairle ceart. Dfánn sé mar sin go dtáinic an lá, agus dimthighe leis Bhí sé ag tarrainght ar an mbaile annsin ar theacht an tráthnóna. Buel anois dubhairt se leis féin nach bfeicfheadh duine ar bith ag teacht chun an tighe é, agus más rud é go bfhuil a bhean, agus a mac básuighthe dimtheochadh sé aríst gan aon duine é fheiceal. Tháinic sé chuig an doras ag ní raibh aon ghlas air, agus nuair a dfosgail sé an doras, bhí an leabaidh sa gcluid direach mar dfág sé féin é, agus bhí fear sa leabaidh le na bhean, agus feasóg fhada

goidé’n cineal athchuingne a d’iarrfad siad
Ach d’imthigh siad an lá amháin a rí agus a bháinríoghain ar siubhal, agus goidé rinn siad ach dearmad a dheánamh de’n
room a rabh ’n chaoithir ann a ghlasáil.
Nuair a fuair siadsan ar siubhal a t-athair agus a mhaithir d’fhosgail siad a room agus
fuair siad a chaoithir ins an room - caoithir phisreógach. "Anois," arsa siadsan, "tá ’n chaoithir aghainn agus iarrfaidh an uile dhuine aghainn
athchuingne ins a chaoithir". Agus shuidh a bhean
ba sine de na cailíní ins a chaoithir agus d’iarr sí athchuingne ar a chaoithir má bhí morbhailtí a’ bith inntí í mac a rí a bhí ins an áit a fhághail le pósadh - a theacht agus
go bpósfad sí é.
Chuaidh a bheirt eile annsin a gháiridhe agus a gháiridhe a deánamh go rachadh an bheirt sin(1) a chathamh sileóg oirthí ní h-é amháin a
h-iarraidh le pósadh, agus bhí leacht ar an am a bhí acú(2). "Seo," arsa sise leis a dara
bean, "suidh thusa ins a chaoithir agus iarr athchuingne". Shuidh a dara bean annsin ins(1) An bheirt fhear.
(2) bhí scéalaidheacht

leis ’na' bhaile í.Bhí ’n bheirt annsin ’na gcomhnuigh ar an oilean agus, gan críostaidhe acu acht iolar mór le cuideachta a chongbhail leo. Nuair a bhí siad dara bliadhantach 'na gcomhnuigh ar an oilean, d’éirigh ’n t-iolar mór
aon lá amháin agus chraith se é féin.
"Iolair mhóir" arsa inghean a’ ríogh, "ca bhful tú gabhail anois?"
"Tá mé gabhail ’a d’amharc ar d'athair agus ar do leas mháthair" ar' seisean.
Bheir si greim air agus thacht sí é. Bhuail sí ar chloch a bhac agus ar leachacha na teineadh
é, go dtí gur sgabh sí a chuid fola uilig. Shíl sí gur fhág si marbh é agus caith sí i gclúdaigh na mónadh é. Chruinnigh 'n t-iolar é fhéin suas
agus d’imthigh leis ar eiteogaí, agus níor stad sé go dtainig se isteach ’dtoigh ’n ríogh. D’éirigh ’n bhainrioghain óg agus chuir fáilte roimhe.
"Iolair mhóir" ar’ sise, "carb’ as anois thú?"
"As Oilean Glas na dTrí mBeann a’ taobh deas de Éirinn".
"Cé tá annsin anois?"
"Mac a’ ríogh, inghean a’ ríogh, go neamh-bhuadhartha,
neamh-aircearach, a sáith le h-ithe agus le h-ól
acu agus iad na gceann mhaith domhsa"..

333
dhith orm" arsa Mac Rí an Éireannaigh
"Bell fí Rachaidh mé"
"Leig se ar shiubhal na girrfhiadhacha agus shiubhal
leis a leis a mhac a rí.
A dara duine a casadh othusfear a bhí a briseadh
nrí a bhí ann"
cloch = clocha bealaigh mora agus é a briseadh clocha
lena thóin.
"Ó duaise" arsa mac a rí "Is millteanach a
gléus briseadh cloch atá agat
Lá af
bhéad sé dhith ort da dtorfa full beacfat do do
Thóin uilig ar na clocha bhín silim fhín go mbéad se
a dhith ort
s da ndeanfainn sin s "Chuirfinn ú’n talamh"
ochtair iad
"Tá sé cómh maith agat a gul liomsa; tá buachaill
a dhith orm" arsa Mac a’ Rí.
"Racha me leat
D'eirigh sé i léim na sheasamh agus fuaidh se leis.
A darna duine a casadh air, bhí sé istuigh i gcoillidh
abhí ann fear agus batal cochain í dtaobh do chuid a
ghaothsain agus é siabú, a leagaint crann leis a taobh
e

369
ag eirigh go’n lá bhí sé a' fáireadh orthú ná
go rabh siad réidh i nuair a bhí d’eiris sé
fhéin ní rábh sé i bhfad tá réidhteach fhéin
D’imthigh leis ina ndiaidh, bhí faitchíos air
coinneál suas leófa lé faitchíos go ndéanfhach
siad aon cheó air, mur thus siad lé rádh dhó
nach mbeadh sé in-ann an t-actíon a dhéanamh
a ghuil leófha. Bhí go maith iní rabh s h-olc
dubhairt an dara mac go mbfeárr dhófa anois
a leigean leófa, lé faitchíos go neireóch aon cheó
dhó a ghuil ar ais. Bhí go maith n ní raibh
go h-ole leig. Agus bhí siad ag imtheacht annsin
) ag síor-imtheacht ná go rabh sé an oidhche i
nuair a bhí nainnic siad solus i bhfad uasa
i ní ingar dhófa, adubhairt an mac ba
Sine
tá sé chomh maith dhúinn lé tarraint
ar an solush. Tharrain nuair a tháinic siad
chuig an solus fuaidh siad isteach as bad seo
teach maor i d’arr siad lóistín fuair siad
sin céad míle fáilte. Agus dubhairt sé seo
leófa. Silim bé gur clann Rístí sibh. Ó Seadh
sé Seo. Neil is iomdaí clann Rí bé 'á fhuaidh
lóin
fach
sléi
gbhi
faidh
s/ar

eadar, agus ar ndú ar a’ bpoínnte is a dtáinic
siad d’eirigh sí suas agus níor fhan blas urthe.
Bhíoch an rí amuich insin a’ fíach agus a’
fíansgara i gcônuí, agus bhíoch a bheirt mhac
fácuíthe istigh aige go chûlódar gon bháinríon.
Aon lá amháin a ru ac rí imíthe d’fhiathra
an bháinríon dhíob a’ n-imreóidís cluife cár-
taí, agus dúradar nár mhisde leóthab, Chuadar
ag imirt, agus ní mórán achair gur bhuach an
bháinríon cluife orthab.
"Tóir (tabhair) do bhreith anois, a mháthair,"
adeir clánn a’ rí.
"Ní beag díb-se a thúisge!" adeir sí. "Cuirim
go bhreith agus go gheasa orraí," adeir sí, "gan a’ dara
néal a cholla ar aon leaba, ná an dara béilí
ithe ar aon bhourd, go dteighe sib gon Domhan Soir
go dtí Rí atá insin agus go dtuga sib uaidh a’ capall
atá aige." Agus bu dh é an sórt capaill a bhí
ínnti bhí sí cho breá agus bhí sa domhan, agus bhí sí
cóiríthe suas le beilteannaí agus le cloig.
Nuair a chuala clánn a’ rí é sin chuireadar
go gheasaí í héin a dhoil ar stúaic a’ teampuill

86
an gcóiste- uaidh sin amach ac-
í
1s. "lámh fhada Dubh."
I gceanntar Creachmhaoil agus g Condac na sgaillime
a bhí sí seo. Droch-spríd éigin a bhí innti. Bhí
trí áit a mbíodh sí ionntu sa gceanntar sin -
Cill órta, Cill ó sillín agus Cill- chon-adhroin (eiror)
(éidir Chreachmhaoil agus Bunsancla atá na trí chill
seo). Duine ar bith a mbéaradh sí amuich air i
ndiaidh am áitrid san óíche mharbocadh sí é. Mac
Duine uasail éigin ó Chondac Muighea a mharbuigh í
sa deire." Thug sé leis capall dubh (stail) agus
tháinic sé go dtí cill éigin acu san oíche, lean
gí dhó, agus fuair sí grim láimhe ar mhuing an
chapaill." Tharrain sé an chlaidhmhe agus bhain sé an
lámh duith. "Tharrain aríst," adúirt sí ach
Níor tharrain sé an dara buille. D’fhan an lámh
i nsrim i Muing an chapaill.
Tháinic sé an lá dar gciom go dtí an
áit ar mhar bhuigh sé í. Ní bhfuair sé ann ach
"Féach thíos froisin - faoi Páraic ó h-loda, uimh."