14ú Samhain 1938
Oíche Shamhna
Is í anocht oíche Shamhna. Is í an fhéile is mó í in mí na Samhna go léir. Bhí féasta mór ag na mnáibh ins gach teach. Bíonn na fir ar cuairt insna tithe agus iad ag imirt cártaí. Bíonn úlla acu agus caitheann siad i dtobán uisce iad. Tugann duine i ndiaidh duine ag tumadh a gcinn síos ins an uisce ag iarraidh an t-úll a fháil. Deirtear go mbíonn na capaill bána ag imeacht thar an oíche Shamhna. Is ceart an t-uisce a thabhairt isteacht roimh dul faoi na gréine. Ní cheart aon sméar a ithe ó Oíche Shamhna amach mar bíonn na púcaí dhá n-ithe an oíche sin. Seo cleas a bhíonn sa teach Oíche Shamhna. Cuirtear maide ina seasamh i lár an urláir. Leagtar clár mór ar a bhárr, ceithre coirnéal a bhíonn air. Ar cheann an clár leagtar cáca agus milis ar an ceann eile, úlla ar an gceann eile, milseán ar an gceann eile deiridh, agus cuirtear coinneal agus í ar lasadh. Ansin cuirtear duine de gasúir an tí amach ar an gclár. Bíonn an spóirt acu ansin. Bíonn siad ag iarraidh breithe ar an úll nó ar an cáca milis nó ar an milseán agus ins

Oíche Shamhna 7.12.1937
Tugtar Oíche Shamhna ar an oíche roimh an céad lá de mhí na Shamhna ins an gceanntar seo air tugtar Oíche Shamhna ar an gcéad oíche de mhí na Shamhna i n-áiteanna eile. Tá go leor nósanna ag baint leis an oíche sin.Bíonn cáca milis ar na daoine i gcómhair an tsuipéir agus bíonn fáinne ann. Bíonn gach duine ag fanamhaint agus féachaint chun an fáinne a fháighail. Gheibheann siad tubán uisge agus cuireann siad ubhla nó píosa airgid tsceach ann. Bíonn siad ag iarraidh na h-ubhla nó an t-airgead a thabhairc aníos as an tubán le na mbéal. Gheibheann siad trí ró-cupáin agus cuireann siad uisge i gceann aca, cré i gceann eile, agus fáinne i gceann eile. Annsin cuireann siad púncín ar duine eicínt agus má cuireann sé nó sí a lámh ar an ró-cupáin a bhfuil an uisge ann sé an duine is túnsge a théighead thar an bhfairrge. Má cuireann sé a lámh ins an gcré ann is é an duine is túisge a gheobha bás agus má cuireann sé a lámh ins an gceann leis an fhainne ann is é an duine is túisge a phósfas. Bíonn an aos óg ag caitheadh gabáiste ar an mbóthar san oidhche sin freisin ag

14ú Mí na Samhna 1938
Oíche Shamhna
Bíonn úlla ag gach duine ‘Oíche Shamhna’. Agus bíonn féasta ag an aois óg i dteach áirithe an oíche sin leis. Ceannaíonn siad cácaí milis, úlla agus milseáin. Bíonn siad ag tumadh i dtobán agus faigheann chuile dhuine trí sheans agus munar féidir leis an duine sin an t-úll a thógáil, téann duine eile isteach ina dhiaidh, bíonn siad ag tumadh ar airgead leis. Bíonn na sean-ndaoine ag rá nach ceart aon sméar ná ónóra a ithe ón oíche sin amach mar go mbíonn na sióg ar leo, bíonn siad a rá freisin gur ceart uisce bheith istigh roimh dul faoi na gréine i gcoir na h-oíche sin leis. Is ceart luaidhe a leagadh i mbosca agus nuair bhíos sé leagtha dórtar síos i n-eochair é agus treigheann sé síos

Scéal faoi sidéoga
Deir na sean daoine go raibh go leór sidéoga le féicéal fadó nach bhfuil le féiceal anois ior ar bui.Deir siad go bé an fár nach bfeicresr anois iad mar go bhfuil an creicesm laídir sa tír agus nach raibh sé ann cor ar bith fadó.Is ar Oiche Shamhna is mó bíonn siad le féiceal mar go mbíonn sí ag atrú ó áit go háit. Bhí sé rsídre gur misrbuig na sideoga mada i levtir móir agus go raibh siad dá n-siresct sa seomra chuile óiche ag damhsa agus go bhfuil siad san seómra fós.
Deirtear freisin gur sír an uaigneas é an taobh tiar den oiléan seo mar go bfhaca sean fear a bhí ann ta dá bliadain déag ó soin agus é ag dul soir abhaile den taobh tair cearain fear agus cónrad i raibh duine marbh anna r a n-gusilníb aca agus iad dá iomcur. Deir sé gur luct side a bhí ann.

Bhí an bó tugtha leo ag na sióga agus bhíodh sé ag aireachas i gconaí ar an mbó. Lá amháin chonaic sé an bó ag teacht chuid an laoigh sa ngarraidhe. Tháinig sé féin agus fear eile agus shíleadar breith ar an mbó. Chuir duine acu trí chorr de draoibeal na bó ar a láimhe agus shíl sé í a chóineáil ach de theip air. Tharraing an bhó chuig an mbruighín é. Bhí cuid de na sióga ag iarraidh é a chuir ag ithe agus an chuid eile ag rá leis gan a dhul.
Ansin duradar leis an fear, “Tagann sluaigh sí Cúige Chonnacht agus sluaigh sí Cúige Mumhan le chéile gach oíche Shamhna ag troid lena chéile”, agus dúirt duine acu “beidh fuil ar smuit agus mailidhe gearrtha”. Maidin moch a bhí ann agus bhí an tráigh agus na slata mara daite le fuil. Oíche amháin bhí a bhean ag sníomh agus tháinig beirt bhan isteach ag sníomh in aoinfheacht léithe. Chuaigh sí amach ag iarriadh uisce le tae a

Oíche mór ghrinn is ea Oíche Shamhna. Bíonn suipéar mór i ngach tigh an oíche sin agus deintear bairín -breach i gcóir an suipéir agus cuirtear alán nithe isteach ann, mar atá fáinne, ceirt mearachán, píosa lasán, cnaipe, leath-raol nó raol. Bíonn gach éinne ar cipíní féachaint cad a gheobhadh sé nó sí agus is mó fonn cuardaigh ná fonn ithe a bhíonn ortha, go mór mór ar na daoine óga. An duine a gheibheann an fáinne is é nó í is luaithe pósta; an té a gheibheann an méarachán nó an cnaipe is táilliúr a pósfaidh sí; an duine a gheibheann an t-airgead beidh saibhreas aige nó aici.
Tar éis an tsupéir cuirter tubán lán de uisce i lá an úrlár sa chistin agus cuirtear alán úill isteach ann agus bíonn gach duine ag iarraidh úl a thógaint amach as an tubán lena bhéal gan lámh a chur san uisce ná san tubán. Uaireantacuirtear airgead ar tóin an tubáin agus ansan bíonn ana-spórt ar fad ag féachaint ar na buachaillí ag tumadh a gcinn san

Bíonn Oíche Shamhna an ar an aonad lá tríocha deireadh fómhar. Imrítear a lán cleasanna an oíche sin. Déanann bean an tighe caca, agus cuireann sí fainne, píosa éadaigh, slat beag réal, agus cnapán isteach ann. Gearrann sí suas é agus tugann sí píosa do gach duine sa teach. An duine a fhaigheann an fáinne, beidh sé pósta sul mbeadh an bliain caite, an duine a faigheann an píosa éadaigh beidh sé in a fear bocht. An duine a faigheann an slat beag beidh sé ag troid le mhná nuair a pósadh é, nó más bean a fhaigheann é beidh sí ag troid le na fear. An duine a fhaigheann an real beidh sé ina fear saibhir, nó ina bean saibhir. An duine a faigheann an cnapán beidh sé in a táilliúr.
Faightear tobán agus leagtar I lár an urláir é. Líontar é le h-uisce. Cuirtear úll isteach ann. Bíonn gach duine ag iarraidh an úll a thogáil suas lena bhéal. An duine a thógann suas é is leis é. Caitear real isteach an agus an duine a thógann suas é is leis é.
Crochtar úll ón siléar agus cuireann duine a dhá lámh in a chúl, agus bíonn sé ag iarraidh breith air lena bhéal. An duine a bheireann air is leis é
Leagtar fochupáin ar an mbord. Cuirtear cré I gceann acu, uisce I gceann eile, fáinne I gceann eile, siosúr i gceann eile, agus píosa éadaigh

Féilí na Bliana
Oiche ShamhnaTéigheann buachaillí óga an bhaile amach tríd an dúithche agus tarrnaigheann cúpla crann cabáiste as gach páirc in a bhfuilid ag fás agus sgeannann siad iad ar na bóithre. Deairtear gus toisighead leis seo timcheall céad go leir bliain ó shoin agus gur fear saidhbhir a chuir bonn leis. Bhi go leor bó aige agus nuair a théigdís isteach i ngáirdín gabáiste na cómhursan shaighdtí an mada ionnta. Ba mhaith leis an bhfear seo an talaimh uilig bheit n-a chuimín ó lá Sahmna amach agus chuimhnigh sé ar an seirt seo leis an gabáiste a glanadh amach. Dar nhóigh ní theastuigeann móran spreagardh ó aos óg le obair mar seo a dheanamh.Gearann fear óg nó bean óg na leireacha ar fad amach i ngiota páipéir agusleagan ar fad iad isteach I bpláta uisge bun os cionn. Na cinn a bhéas iompuighthe I gceart ar maidin deirtear go ndeanfaidh siad sin ainm an duine a bhéas mar céile aige.

On "Oíche Shamhna" if you rake the ashes out on the hearth and leave it there during the night in the morning when you rise if there is a foot print in the ashes facing towards the door it is a sign that someone will die or leave the house and if the footprint is facing towards the fire it is a sign that someone will come in visiting.
The old people say that if you wash clothes where three streams of three townlands meet and out them to dry at the fire, the person whom you are going to be married to will come and turn them.
On Hallow Eve night boys used to throw an cabbage at the doors to frighten the people.
At twelve o'clock on Hallow Eve night if you rake the rick in the name of the devil the person whom you are going to be married to will take the rake out of your hand.
It is an old saying that what ever

Oíche Shamhna
Bhí a lán sean nósanna le baint le Oíche Samhna. “Oíche na marbh” a thugadh na sean daoine air, agus creideadh siad go mbíodh na mairbh in áirde ar na fraghthachaibh an oíche sin agus deiridís an Coróinn Páirteach ar son na marbh.
Da dteastóchadh ó chailín ainm an bhuachalla bheadh mar fhear aicí d’fhagáil amach gheobhadh sí turnap agus bhainfeadh sí an croiceann de ach béigean dí do bhaint slán agus gan é briseadh in aon chor.
Annsan raghadh sí go dtí doras an tighe agus seasóchadh sí ann agus caitfeadh sí an croiceann siar ós cionn a cinn. Nuair a thuitfeadh an croiceann bheadh sé briste na píosaí beaga agus do beadh crot litre nó dó de’n aibgitir ar na píosaí agus do mbheadh b’in é an comhartha gurb iad san na céad litreacha bheadh ar ainm agus sloinne an duine bheadh mar fear aici.
Seo cleas eile. Fagtar trí báisíní, cuirtear cré i gceann acu, fáinne i gceann eile, agus uisce ins an gceann eile. Cuirtear púicín ar cailín agus téigheann sí go dtí na báisíní, má cuireann sí a lámh ar an mbáisín go bhfuil an fainne ann pósfar í, má chuireann sí a lámh san uisce raghaidh sí thar fairrige agus má chuireann sí a lámh sa cré geobhaidh sí bás.

D'ólaidís go leor bainne san am sin.
Is gnáthac go raibh an bórd i gcoinnibh an falla acu sa chistin. Iompochaidis na cosa isteach fé an bhúird. Is gnáthach go raibh insí in cosa an bhúird cun í do crocadh leis an bhfalla chun níos mó a bheith ins an chistin. Is anamh a bheadh an bórd i lán an tighe ag na daoine.
Arán min chóirce agus arán cruidhneactain a bhiodh aca. Dheinidís cistí ins an chistin. Cuirtí cludach ar an óigheannagus cuirtí tine ar an gclúdach. Le gríosach mona agus gríosach aomac a dheinidí a tine.
Feol guirt is mó a bhiodh acusan am sin go minic. An colmór agus an scadán is mó a bhiodh acu. Ins na bailtí Púirt a gheibhidís na h-éisc san.
An ócail speisialta biodh áirithe acu mar cabléidí im uachtar agus salann meascaithe leis na prátaí briste . Bídís san acu oíche Shamhna. Oíche Cásca biodh uibheaca beirithe agus cácaí milis um Nodlaigh acu.
Ní raibh té sa tír seo an am sin. Mugaíbiodh acu ag ól an bainne.

Mártan Mac Niallaigh
Baile-Gháirsín
An Páirc
Caisléan an Bharraigh
6/12/1937Timpeall Oíche Shamhna rinneamar bacstí óna fataí. Fuaireamar fataí bruite, agus fataí ais agus bhriseadar suad ias agus rinneadar cáca de.
Tá an Bacstí go deas le n-ithe.

Oidhche Shamhna
Pádraic Ó Láimhthe as Cruimhlinn, do scríobh Leathanach 202
Bíonn go leor cluichí agus cleactaidh ar siubhal ag na daoinibh Oidhche Samhna. Bíonn na buachaillí ag caitheamh cabáiste ar na bóithribh oidhche Samhna. San oidhche teigheann siad isteach i ngáirdíní cabáiste agus bíonn siad ag caitheamh cabáiste le “faitchios” a chur ar daoine. Deirtear go mbíonn an púcaí amhuigh an oidhche sin. Bíonn faitchios ar duine dul amach gan duine a bheith in aoindigh leis. Ins na tigthibh bíonn na daoine óga ag túmadh le úbhla agus le airgead. Crochann siad ubhall freisin on na ractaib agus cuireann siad ar luasgadh é. Cuirtear stoilín faoi annsin. Teigheann gasúr thart timcheall an stoilín fiche uair agus buaileann sé an stoilín gach uair a teigheann sé thart. Annsin tugann sé iarracht ubhal a bhualadh agus má bhuaileann sé é bíonn sé aige. Bíonn ann-shuipear ag na daoine an oidhche sin. Déanann siad pota mór ceallaidhe agus itheann siad é le im agus bainne. Cuireann bean an tighe an ceallaidhe air plataí. Annsin deanann na daoine tobairín beag i lár an ceallaidhe. Lionann siad an tobairín le im annsin. Leagan an t-im leis an teas. Annsin tosuigheann siad(Leathanach 203) ag ithe chomh mhaith is a bheith siad inann. Deanann bean an tighe caca milis agus cuireann sí fáinne innti. An duine geibhfeann an fáinne, phósfaidh sí. Oíche Shamhna freisean bíonn go leor sean nósa ag na daoinibh. Cuireann siad púicín ar duine eicint gheobhann siad fó-cupán lán de créafóig agus fó cupán de uisge glan, fó cupán de uisge salach, fó cupan eile agus paidrín inntí. An duine a leagann a láimh ar an paidrín beadh sé in a mhánach. An duine a cuirfheadh a láimh ar an uisge salach do phósadh sé baintreabhach. An duine a cuirfeadh a láimh san uisge glan phósfadh sé cailín maith. An duine a leagadh a láimh ar an gcréafoig gheobhadh sé bás

Titeann an féile seo ar an 11ú lá de Mhí Shamhna. Ba bheus coitianta ag an sean dream multachán do marbhughadh i gcóir na féile seo ach i nós go léir dá shórt, bhí an beus seo ag dul in éig de réir na mbliain.
Ní bhíodh an feoil ró-fliúrseach fén dtuaidh an uair úd agus sainnt-chroí na ndaoine inti.
Bhí feirmeoir áirithe agus fonn air an sean-nós do thréigint. Chuir a sheirbhísigh a gcinn i dteannta a chéile agus as san a chruthaigh cleas.
Oíche nó dhó roimh an féile chuaidh duine des na cleasaidh seo an áirde ar shimné an fheirmeora seo ag teacht ar am an codlata.
Bhíodar tar éis an Paidrín a rá, bhí an seirbhísig agus an feirmeoir agus iad ar an dtinteán ag caitheamh gal. nuair d'aiíodar an glór mí-shaolta, fadálach, ag túirling síos ón spéir tríd an t-simné, á rá ;
Muna mharbhócidh tú an multachán dubh
Beidh tú curtha fá bliain ó inniúBaineadh preab as an bhfeirmeoir go mór mhór ó leig an dream eile ortha nár d'airighdear dada.
Cuireadh 'dá chois' an multachán bocht.

Poll na gCasán (Colmanstown)
The well had so many paths leading to it it became known as Poll na gCasán.Dún Áin
Named after a chieftain named Án who lived there and whose burial place is supposed to be on the top of a hill in the vicinity.Tobar Geal in Doonaun. It is believed locally it's water is changed into wine for one minute every Oiche Shamhna.A hole in a field in Carrowmore is pointed out as the bed of a well where a woman washed her hands and it is dry every since.The Burned House of Mullach Mór
The four walls remain standing. There is a local legend that when the house was just built a fairy woman passed and foretold that as many tears would be shed there "as would boil a pot of potatoes". Next day three men were killed there when the house was struck by lightning.Another legend has it that it was a house of ill-fame and that it was burned with all it's occupants.Gort Ghlas - So called because corn which was sown there at one time never ripened but remained green.Páirc Thomáis - (Skehana) so called from it's owner, Tomás.Peg's Well (Clooncurreen) called after an old woman named

Aon oiche Shamhna amháin chuaigh fear amach ag siubhal. Bhí sé ag siubhal cúpla
nóiméad nó mar sin nuair do casadh triúr fear air. Bhí siaid ag iomchar comhrann.
D’iarr an triúr fear ar an bhfear eile conghnamh a thabairt dóibh agus rinne sé amhlaidh.
Nuair a bhí an fear cúpla nóiméad faoi gcomhrainn do, chuir sé síos é. D’fhéach sé isteach
ann agus céard do chonnaic sé ocht cailín álainn agus í beó bríoghmhar. D’éirigh an cailín
áluainn agus do shiubhail an bheirt acau go dtí teach an fhir.
D’fhan an cailín áluinn ins an dteach ar feadh bliadhna gan fochal aisti ar feadh an ama
sin. Oidhche Shamhna arís bhí an fear amuigh agus do chonnaic sé an triúr fear. Dubhairt
an chéad fhear. “Bliadhain ó anocht fuair Diarmud a bhean.” “Cén maitheas ata innte”
arsa an tarna fear “nuair nach féidir léi labhairt.” Chuir an tríomhadh fear isteach ar an
gcainnt. “Tá bíoran suain le taobh dhá ceann” ar seisean, “agus dá dtógfaidhe amach é
bheadh a lán cainnte aice.”